«طلای قرمز» لقبی است که به زعفران می‌دهند. ادویه‌ای که غذا را خوش‌رنگ‌تر و آن را چشم‌نوازتر می‌کند. تا سال‌ها پیش نمی‌توانستیم آشپزخانه مادران و مادربزرگان‌مان را بدون زعفران تجسم کنیم. همچنین دمنوش زعفران که مانند چای تهیه نوشیده می‌شود، یکی دیگر از خوراکی‌های محوب است.

هر چند در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت این طلای قرمز، به جای خود گیاه زعفران از اسپری آن یا حتی رب در پخت غذا استفاده می‌شود اما چیزی از ارزش‌های این ادویه در طبخ و البته درمان برخی بیماری‌ها کم نمی‌شود.

به‌عنوان مثال وقتی به رستورانی می‌روید یا در خانه غذا می‌پزید اولین چیزی که نظر شما را جلب می‌کند، رنگ غذاست. آنقدر مهم است که اگر جایی برنج یا خورشتش رنگ‌وروی خوبی نداشته باشد، تصمیم می‌گیرید رستوران‌تان را تغییر دهید یا اینکه اگر کسی بخواهد از ایران مهاجرت کند یا شما به دیدن کسی در کشور دیگری بروید، اولین چیزی که با خود می‌برد یا اولین چیزی که از شما می‌خواهد برایش ببرید، زعفران است. زعفران تنها مصرف نمی‌شود بلکه دمنوش آن نیز خواص بسیار زیادی دارد. دمنوش‌های زعفران علاوه بر اینکه تمام خاصیت‌های خود گیاه زعفران را حفظ می‌کند، در ترکیب با سایر گیاهان و نوشیدنی‌ها نیز خاصیت‌هایش دوچندان می‌شود. در مطلب پیش‌رو قصد داریم از خواص این گیاه مهم و البته گران‌قیمت، نحوه تهیه دمنوش زعفران و موارد منع استفاده از آن بیشتر بگوییم. با ما همراه باشید.

گیاه زعفران را بشتر بشناسید

زعفران یکی از پرکاربردترین ادویه در جهان است که علاوه بر رنگ دل انگیزی که به غذا می‌دهد،  فواید زیادی نیز برای بدن دارد.زعفران با اختلاف بسیار زیادی نسبت به سایر ادویه‌های جهان، رتبه نخست را در قیمت‌گذاری دارد و بسیار گران است. با کیفیت‌ترین زعفران در ایران کیلویی بین 9 تا 11 میلیون تومان است. مهمترین دلیل بالابودن قیمتش، روش و فشرده بودن کار برداشت است. از این رو خریدارانش مجبورند قیمت بالایی برای آن بپردازند. فصل برداشت زعفران در کشور از اوایل ماه نوامبر یا همان نیمه آبان شروع می‌شود و تا دو سه هفته نیز به طول مینجامد. قطعا تا به‌حال عکسی از مزارع زعفران به چشم‌تان خورده است؛ مزارعی سرشار از گیاهان بنفش یک دست که علاوه بر چشم‌نوازی عالی، می‌توانند شما را ساعت‌ها میخکوب زیبایی خود کنند. عمده کاشت زعفران در شرق کشور و در خراسان است.

به همین دلیل هر زمان که به این استان سفر می‌کنید زعفران همیشه در سبد خریدتان به عنوان سوغاتی وجود دارد. قائن، تربت حیدریه، گناباد و خواف از جمله شهرهایی هستند که زعفران در آن‌ها کاشت می‌شود. گفتیم یکی از دلایل گرانی زعفران نحوه برداشت و هزینه‌بر بودن آن است. اما باید بدانید که این هزینه‌بر بودن یعنی چه؟ زمانی که فصل برداشت می‌رسد و مزارع از گل‌های رسیده زعفران پر هستند، مردان و زنان پیش از طلوع آفتاب به مزارع خود قدم می‌گذارند و پیش از این‌که خورشید طلوع کند و اولیه تلالوهای طلایی خود را بر گل‌های بنفش زعفران بتاباند، کار را تمام می‌کنند. بله درست خواندید گل‌های زعفران باید پیش از طلوع آفتاب چیده شوند به همین دلیل است که اغلب عکس‌ها از هنگام برداشت محصول پیش از طلوع خورشید است. با وجود اینکه برخی تاریخچه گیاه زعفران را به ایران نسبت می‌دهند،  اما در بیشتر کتب مربوط به طب سنتی و گیاهان، منشا آن را در یونان می‌دانند که از خواص دارویی زعفران برای درمان بیماری‌های روحی استفاده می‌کردند. هر چند این گیاه در حال حاضر در سراسر جهان کاشت می‌شود اما در سال گذشته ایران تولیدکننده 90 درصد از کل زعفران جهان بود و حدود 390 تن نیز از آن تولید کرد.

زعفران، سرمست کننده طبیعی

در این قسمت تصمیم داریم برخی از خواص زعفران را با شما مرور کنیم؛

1) سرمست کننده

اشاره شد که زعفران برای برخی بیماری‌های روحی نیز مورد استفاده قرار میگرفت. بله درست خواندید، زعفران سرمست‌کننده است. شاید عبارت «چایی زعفرانی خوردم» از جانب کسی که خوشحال است بارها به گوش‌تان خورده باشد. این احساس به دلیل وجود موادی مانند کروسین و سافرانال در این گیاه است که تاثیراتش مانند داروهای آرام‌بخش است. هرچند زعفران طبیعی است و داروهای آرام‌بخش مواد شیمیایی هستند اما عملکرد هر دو آزاد کردن هورمون‌های سرمست کننده در بدن فرد است. شاید به همین دلیل باشد که بسیاری از شرکت‌های دارویی که پز محصولات طبیعی و ارگانیک خود را می‌دهند، سعی در استفاده از زعفران در داروهای ضد افسردگی و نشاط‌آور می‌کنند.

2) مبارزه با سلول‌های سرطانی

اما زعفران علاوه بر نشاط و شعف، به بدن در برابر سلول‌های سرطانی نیز کمک می‌کند. این گیاه آنتی اکسیدان‌های بالایی دارد که رادیکال‌های مضر آزاد شده در بدن را خنثی کرده و به سلول‌های بیماری‌های بدخیمی مانند سرطان حمله می‌کنند. جالب است بدانید طی آزمایش‌هایی که در محیط ازمایشگاهی انجام شده، زعفران سلول‌های بدخیم را بدون آسیب به سلول‌های میزبان از بین می‌برد که همین امر می‌تواند افراد را در استفاده بیشتر از آن ترغیب کند.

3) موثر در کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی

تقریبا همه خانم‌ها پیش از شروع عادت ماهانه خود تغییراتی در خلق و خو، فیزیک بدنی و عواطف و احساسات‌شان روبرو شده‌اند. اسم این تغییرات که PMS است گاهی می‌تواند زندگی و ارتباط‌گیری برای خانم‌ها را با مشکل مواجه کند. اما زعفران حلال مشکلات است. بدین صورت که اگر خانمی برای مدتی بین 10 تا 15 دقیقه در مجاورت عطر زعفران باشد دراین‌صورت سطح هورمون کورتیزول در فرد کاهش یافته و علائم PMS نیز بهبود می‌یابد.

4) کاهش اشتها و کاهش وزن

باورش سخت است ادویه‌ای که تصویر اولیه آن در ذهن تقریبا تمام جهان بر روی غذاهای چرب و پرکالری نقش بسته، خودش باعث کاهش اشتها و وزن می‌شود. این گزاره آزمون نیز شده است. در آزمایشی که سال 2010 توسط چند پزشک تغذیه انجام شد، چند زن که به بیماری پرخوری عصبی مبتلا بودند، رژیم همراه با قرص مکمل زعفران داده شد.

زنان انتخاب شده که به لحاظ سن، وزن و ویژگی‌های بدنی مشابه بودند پس از هشت هفته کاهش وزن محسوسی داشتند و نواحی که شاهد تجمع بیشتر چربی بود مانند دور کمر، کاهش شدیدی در توده‌های چربی داشت. با وجود اینکه دانمشندان به درستی نمی‌دانند که مکانیزم دمنوش زعفران برای کاهش وزن در بدن این زنان چگونه بوده اما احتمال می‌رود به دلیل ازاد شدن هورمون‌های نشاط‌‌آور افراد وقت بیشتری را به انجام فعالیت‌های خود اختصاص دادند که همین امر باعث کاهش وزن در آن‌ها شده است.

5) کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته

در موارد بالا گفته شد که زعفران باعث آزاد شدن هورمون‌های نشاط‌آور همچنین کاهش هورمون‌های استرس‌زا در بدن می‌شود. همین امر کافیست تا بدانید که مصرف‌کنندگان زعفران نسبت به کسانی که زعفران جای کمتری در وعده‌های غذایی‌شان دارد، کمتر به بیماری‌های قلبی و عروقی مبتلا می‌شوند. اما چیز دیگری که باید بدانید این است که این ادویه کلسترول خون را نیز کم می‌کند. همین امر خطر انسداد رگ‌ها را به میزان چشمگیری در هر سنی کاهش می‌دهد. این هم یکی دیگر از خواص زعفران است.

7) بهبود عملکرد حافظه

این خاصیت دمنوش زعفران برای افرادی مناسب است که نگران افزایش سن و زوال قوه عقل هستند. زعفران با عملکردی که بر هورمون‌ها دارد، می‌تواند حافظه را تقویت کند و ریسک ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد. باید بدانید یکی از موارد ابتلا به آلزایمر داشتن استرس بالاست که چون زعفران آن را کاهش می‌دهد بنابراین خطر زوال عقل نیز کم می‌شود.

8) با مقدار کم هم جواب میگیرید

واحد فروش زعفران برای هر خریدار، مثقال است. بنابراین شما با خرید یک مثقال از آن که معادل 4 گرم است، می‌توانید از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها یا سندرم‌ها جلوگیری کنید.

ترکیب زعفران با سایر خوراکیها و نوشیدنیها

در این قسمت قصد داریم برخی از ترکیب‌های که زعفران با سایر خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی می‌سازد و طرفداران زیادی نیز دارند، معرفی کنیم

1) چای و زعفران

تقریبا تمام ایرانی‌ها روزی یک لیوان چای مصرف می‌کنند. چه بهتر که این یک لیوان با زعفران نیز ترکیب شود. مخلوط زعفران با چای سیاه می‎تواند سردی که اول صبح به سراغ برخی افراد می‌آید را از بین ببرد. استفاده از این ترکیب آن‌هم در اول صبح علاوه بر شادی و نشاط به بهبود عملکرد مغز نیز کمک کند. روش تهیه چای زعفرانی نیز نصف قاشق چای خوری آب زعفران دم کرده درون یک لیوان چای سیاه است.

2) زعفران و چای سبز

چای سبز از قدیم برای کاهش وزن، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و آرامش مورد استفاده قرار می‌گرفت. همانطور که در قسمت قبل گفته شد، یکی از مزیت‌های زعفران مبارزه با سلول‌های سرطانی و بدخیم است. اگر این ادویه با چای سبز ترکیب شود، معجونی قوی برای مبارزه با سلول‌های مهاجم سرسخت خواهد بود. علاوه بر مبارزه با سرطان، این ترکیب به پیشگیری از افسردگی، آلزایمر، کم خونی و… نیز کمک می‌کند. نکته دیگری که باید در ترکیب چای سبز و زعفران به آن اشاره کرد، خواص چربی سوزی و لاغرکننده آن است. افرادی که به دنبال کاهش سایز و وزن خود هستند می‌توانند با این ترکیب به نتایج خوبی برسند. روش تهیه این معجون نیز مخلوط کردن نصف قاشق چای‌خوری زعفران در یک قوری آب جوش به همراه چای سبز است. باید توجه کرد که زعفران و چای سبز باید با هم دم بکشند.

3) شیر و زعفران

از قدیم شیر گرم را به‌عنوان یک نوشیدنی شبانه و برای آرام‌بخش بودنش توصیه می‌کردند. باید بدانید ترکیب این مایع با زعفران علاوه بر اثر آرامش‌بخشی که دارد حتی می‌تواند به تجدید قوا نیز بینجامد. برای داشتن یک لیوان شیر و زعفران کافیست مقداری از طلای قرمز ساییده شده را در شیر گرم بریزیم.

4) زعفران و نبات

همیشه ترکیب دمنوش زعفران و نبات را برای کاهش مشکلات گوارشی و سوهاضمه مورد استفاده قرار می‌دادند. این ترکیب علاوه بر رفع سردی بدن ضد نفخ بوده و برای درمان دلپیچه نیز مورد استفاده می‌گیرد. ترکیب این دو به صورت آماده در عطاری و مغازه‌ها به فروش می‌رسد.

5) زعفران و شیره انگور

شیره انگور و زعفران یک دارو برای رفع بی‌حالی و رخوت است هر چند برای رفع افسردگی‌های مقطعی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیب این دو باعث افزایش نشاط و شادی می‌شود و کسانی‌که طبع عصبی دارند و به راحتی از کوره درمی‌روند نیز آرام می‌کند. با وجود اینکه این دو گیاه برای تغییر حالات افراد از رخوت و افسردگی به شادی و نشاط مورد استفاده قرار می‌گیرد اما محققان معتقدند مصرف بیش از 5 گرم زعفران در یک وعده به همراه شیره انگور مخاطرات جدی را برای فرد ایجاد می‌کند.

6) زعفران و تخم شربتی

ترکیب این دو شاید بیشتر برای روزهای گرم تابستان به‌کار آید. دانه‌های تخم شربتی سرشار از پروتئین است و به همین دلیل اشتها را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر وجود زعفران در محلول تخم شربتی نیز علاوه بر خاصیت طعم و رنگ‌دهندگی می‌تواند کاهش اشتها را دوچندان کند. هر چند باید بین یک تا نیم ساعت پیش از صرف وعده غذایی مصرف شود تا اثر خود را بر مکانیزم بدن بگذارد.

7) زعفران و لیمو

هر جا سخن از «ترکیبی جادویی» به میان می‌آید امکان ندارد یکی از طرفین آن لیمو نباشد. لیمو قوی‌ترین آنتی اکسیدان را دارد که به جنگ سلول‌های بیمار بدن می‌رود. ترکیبش با زعفران خاصیت ضد سرطانی آن را نیز دوچندان می‌کند. علاوه بر آن می‌تواند فشار خون را نیز پایین آورد. البته نباید آنقدری از آن مصرف شود که فرد از فشار خون پایین از حال برود. از لیمو و شکر باید به صورت محلول استفاده شود و طریقه تهیه آن نیز استفاده ازمخلوط کردن لیمو، شکر و زعفران به آب است. درست مانند درست کردن شربت آبلیمو.

مضرات مصرف زعفران

1) خطر سقط جنین

باید توجه داشت استفاده از زعفران به تنهایی یا در ترکیب با سایر نوشیدنی‌ها و غذاها در دوران بارداری ممنوع است چرا که باعث سقط جنین می‌شود.

2)مصرف بیش از سه گرم ممنوع

مصرف زعفران برای هر فرد سالم در هر وعده غذایی بنا به نظر پزشکان و متخصصان تغذیه تنها 3 گرم است. همانطور که گفته شد بیش از این مقدار باعث بروز التهابات و عوارض می‌شود. اما اگر فردی قرار است از دارویی استفاده کند که در آن زعفران به‌کار رفته است، آن دارو باید در هر بار مصرفش تنها یک گرم زعفران به بدن فرد وارد کند.

3) سردرد به دلیل عطر زعفران

زعفران گیاهی معطر است. برای افراد حساس، مصرف بیش از حد زعفران باعث سردرد، سرگیجه، حالت تهوع و خون ریزی رحم شود. علاوه بر این‌ها افرادی که با زعفران مسموم می‌شوند، به کلیه‌شان نیز اسیب زده و مشکلات حواسی نیز پیدا می‌کنند.

4)سازگاری و افزایش وزن

در قسمت قبل گفته شد که زعفران باعث کاهش اشتها می‌شود. اما برای مصرف بلندمدت می‌تواند طبع فرد را سازگار کند و تاثیر معکوس بگذارد. به همین دلیل آزمایشی که بر روی تعدادی از زنان برای کاهش وزن توسط مکمل‌های حاوی زعفران انجام شد تنها چند هفته به طول انجامید.

5)مصرف در بیماران افسردگی ممنوع

بارها از خواص نشاط‌آور زعفران گفته شد اما باید توجه کنید که مسرت بخشی زعفران برای آن دستی از افرادی است که بیماری افسردگی ندارند و به دلیل مشکلات مقطعی دچار رخوت و بی‌حوصلگی شده‌اند. بنابراین مصرف این ماده به میزان زیاد در افرادی که بیماری افسردگی دارند، عوارض دارد.

دمنوش زعفران

طرز تهیه چای زعفران در قسمت قبل داده شد. در این قسمت قصد داریم نحوه درست کردن دمنوش زعفران را برای شما شرح دهیم. در ابتدا مقداری زعفران به هر صورت سابیده شده یا آماده را در قوری بریزید و به آن مقداری مربا (بسته به اندازه قوری متفاوت است اما حدود یک قاشق چایخوری) اضافه کنید و پس از آن نیز دو برابر مربا عسل در قوری بریزید. در آخر آب جوش را اضافه کرده و پس از هم زدن بگذارید به اندازه 15 تا 20 دقیقه روی حرارت غیرمستقیم دم بکشد. اگر عسل در دسترس نیست می‌توانید از شکر یا نبات نیز استفاده کنید اما باید حواستان به میزان شیرینی دمنوش باشد. در دمنوش بسته به نوع ذائقه افراد از گلاب نیز استفاده می‌شود. هر چند میزان گلاب نباید به اندازه‌ای باشد که شیرینی دمنوش بیش از حد شده و دل را بزند.

خواص دمنوش زعفران

دمنوش زعفران تمام خواص زعفران را دارد. علاوه بر آن ترکیبش با عسل که ماده‌ای معجزه آسا برای درمان برخی بیماری‌هاست و گلاب نیز می‌تواند به عملکرد بهتر سیستم ایمنی نیز بینجامد.

سخن آخر

خب در این مطلب با فواید و مضرات زعفران و دمنوش زعفران آشنا شدیم.

شما برای ما از گیاه و دمنوش زعفران بگویید؟ آیا طعم آن‌را دوست دارید؟ به نظر شما کدام ترکیب گفته شده مزه و طعم بهتری دارد؟ شما چه ترکیب ویژه‌ای را پیشنهاد می‌کنید؟ برای خرید زعفران مرغوب با قیمت مناسب، فروشگاه آتسز می‌تواند به شما کمک کند.